Koruyucu Hekimlik
Tıp fakültelerinin 3. yada 4. sınıfında KORUYUCU H...
Vücutta hipofiz bezleri tarafından salgılanan ve sadece fizyolojik açıdan değil, psikolojik açıdan da çok büyük önem taşıyan hormonlardan biridir. Toplumda ‘aşk hormonu’ olarak da bilinen bu hormon özellikle kadınlarda davranışları da etkileyebilme özelliğine sahip ve oldukça güçlü etkilerle kendini gösterebiliyor. Hipofiz bezlerinin oksitosin hormonunu olması gerekenden daha az salgılaması ise onlarca farklı soruna davetiye çıkarabilir. Aynı zamanda yaşam sevinciyle ilgili sıkıntılara da sebebiyet verebilir. Depresif bir ruh halinde olmak, anksiyete problemleri yaşamak, uykuya dalamamak, sürekli uyanmak bu sorunlardan sadece birkaçıdır.
Halk arasında oksitosin hormonu neden aşk hormonu olarak adlandırılıyor sorusunun yanıtı aslında bu hormonun ne işe yaradığını da kısmen açıklıyor. Aşk, sadakat, mutluluk, sevgi, umut gibi duyguların en temel kaynağı aslında bu hormondur. Bazı araştırmalarda psikolojik rahatsızlıkların tedavisinde umut vaat eden çeşitli sonuçlara ulaşılması, bu hormonun önemini bir kez daha ortaya koydu. Ruh hali ile ilgili etkileri daha çok konuşuluyor olsa da bu hormonun fizyolojik açıdan da son derece önemli faydalar sunduğunun bilinmesi gerekir.
Genel olarak oksitosin hormonu ne işe yarar sorusunu küçük bir liste halinde açıklayabiliriz:
Gebelik döneminde oksitosin hormonu önemini daha fazla belli edebiliyor. Örneğin doğum esnasında kadınların yaşadıkları şiddetli ağrıya dayanabiliyor olmalarının nedeni bu hormondur. Çünkü ağrı eşiğini yükseltebiliyor ve bu sayede doğum sancılarına katlanmayı kolaylaştırıyor. Hamilelik döneminde anne adayı ile bebek arasında bir bağ kurulmasını sağlayan da bu hormonun vücutta yaptığı etkilerdir. Hatta hormonun üreme noktasında da belirleyici faktörlerden biri olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü cinsel ilişki esnasında da salgılanan bu hormon, döllenmeyi kolaylaştırıyor. Bu sayede gebe kalma olasılığını da artırıyor.
Yapılan araştırmalar doğum sancılarının başlamasında da oksitosin hormonu etkisini ortaya koydu. Söz konusu hormon doğum zamanında rahmin kasılmasına yardımcı oluyor. Doğum sonrasında, emzirme döneminde de sütün süt kanallarından geçerek meme ucuna ulaşmasında yine rol oynayan bir hormon olduğunu belirtebiliriz.
Öncelikle oksitosin hormonu dışarıdan takviye olarak alınabiliyor. Bununla birlikte içerisinde bu hormonun bulunduğu yiyeceklerin tüketilmesi de hormon seviyesini artırmanın yollarından biridir. Bazı yaşamsal faktörlerin de hormon seviyesini yükseltebildiğini belirtelim. Oksitosini artıran unsurlara şu örnekleri verebiliriz:
Genel olarak A, B1, B2, B6 ve D vitamini içeren gıdaların oksitosin hormonu seviyesini artırdığını belirtmek mümkün. Beslenme yolu ile vücudundaki bu hormonu yükseltmek isteyenler bazı yiyecekleri düzenli olarak tüketmeyi tercih edebilir. Bu yiyecekleri ise şu şekilde sıralayabiliriz:
Özellikle hamile kalma noktasında sorun yaşayanların yanıtını merak ettiği bu soruya yanıt ‘evet’ olmalıdır. Çünkü hipotalomusa ulaşan sinirsel uyarıların döl yatağına iletilmesi oksitosin hormonu sayesinde gerçekleşiyor. Bu sinirsel uyarılan döl yatağında kasılmayı meydana getiriyor ve erkek üreme hücrelerinin döl yatağına ulaşması da hızlanıyor. Sperm hücreleri kadın üreme hücrelerine daha kolay ulaşıyor.
Döl yatağında bulunan asitlerin sperm hücrelerinin aktifliğini ortadan kaldırdığını belirtmeliyiz. Ancak oksitosin hormonu bu geçişi hızlandırdığından sperm hücrelerinin zarar görme olasılığı da azalıyor. Bu sayede gebe kalma olasılığı da güçleniyor ancak elbette oksitosinin tek başına hamile kalmayı sağladığından ya da vücutta bu hormonun eksik olması durumunda hamilelik olasılığının da tamamen ortadan kalktığından söz edemeyiz.
Vücutta tüm hormonlar belirli bir denge içerisinde olmalıdır. Nasıl ki hormonların ideal seviyeden az olması bazı sorunlara yol açıyorsa, fazla olması da çeşitli sıkıntılar doğurabiliyor. Dolayısıyla oksitosin hormonu da fazla alındığında ya da vücutta fazla salgılandığında bazı yan etkilerin ortaya çıkması da kaçınılmaz oluyor. Bu yan etkiler arasında en yaygın görülenleri şu şekilde sıralayabiliriz:
Bu yan etkilerin genellikle vücut tarafından salgılanan oksitosin hormonu seviyesinin yükselmesi durumunda değil, dışarıdan destek olarak hormon alındığında ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Herhangi bir nedenle dışarıdan oksitosinin destek olarak alınması durumunda, şayet bu yan etkiler ortaya çıkarsa mutlaka doktorunuza bilgi vermelisiniz.
Vücutta oksitosin hormonu eksik olduğunda dışarıdan hormon desteği alınması mümkün olabilir. Oksitosinin tablet ya da sprey şeklinde hazırlanan formları hastaların kolaylıkla bu hormon takviyesinden faydalanmalarını sağlayabiliyor. Ancak hormon takviyesinin kesinlikle doktor kontrolünde alınması gerektiğini unutmamalısınız. Söz konusu hormonun takviye amacıyla kullanımı gebelik ya da kürtaj sonrası yaşanan kanama durumunda da tercih ediliyor. Kanamayı durdurmak amacıyla ampul şeklinde üretilmiş olan hormon ürünleri kullanılıyor.
Doğum zamanı geldiği halde sancının başlamaması durumunda ise bu hormon damar yolu ile vücuda verilebiliyor. Böylelikle doğumun başlaması sağlanıyor. Tablet formunda üretilen takviyeler ise genellikle depresyon ya da benzer psikolojik sıkıntılar yaşayan kişilerin kullandığı takviye ürünler oluyor. Takviye kullanmadan önce mutlaka test yapılması ve vücuttaki oksitosinin eksikliğinin tespit edilmesi gerekiyor. Bu nedenle doktorunuza danışmadan takviye hormon kullanımı girişiminde bulunmamalısınız.
Oksitosin vücuttaki birçok süreci kontrol eder ve ayrıca beyindeki sinir hücrelerinin birbirlerine mesaj göndermelerine yardımcı olur. Beynin hipotalamus olarak bilinen kısmında üretilir.
Hormon kadınlarda doğum sırasında, meme uçları emzirme sırasında ve seks sırasında uyarılır.
Oksitosin vücuda salındığında, vücut, hormonun daha fazla salınması için cevap verir. Örneğin, doğum sırasında, rahim kasılmaları, oksitosinin kana salınmasına neden olur. Bu daha fazla kasılmalara neden olur, bu da daha fazla oksitosinin salınmasına neden olur.
Oksitosin, rahim doğum sırasında büzülmesine yardımcı olur. Bazen yapay oksitosin, emeği indüklemek (başlatmak) veya hızlandırmak için verilir. Ayrıca bazen plasentanın iletilmesine yardımcı olmak veya ağır kanamayı önlemek için doğumdan sonra rahim büzüşmesine yardımcı olmak için kullanılır.
Kadınlar emzirirken, oksitosin sütün aşağı inmesine yardımcı olur. Erkeklerde testosteron yapımında ve spermin hareket etmesine yardımcı olmada rolü vardır.
Oksitosin, insanların ilişki kurmasına yardımcı olması için de önemlidir. İnsanların birbirlerini tanımalarını, güven ve empati duymalarını sağlar ve annelerin bebekleriyle bağ kurmalarına yardımcı olur. Aynı zamanda insanların cinsel olarak uyarılmış hissetmelerini sağlar.
Vücutta çok fazla veya çok az miktarda oksitosin varsa ne olduğu açık değildir.
Çok fazla oksitosinin erkeklerde iyi huylu prostat hipertrofisine yol açabileceği , prostat bezinde idrar yapmayı zorlaştıran yaygın bir durum olduğu düşünülmektedir .
Çok az oksitosin, bir kadının emzirme için sütü bırakma özelliğini etkileyebilir. Düşük oksitosin seviyeleri de otizm spektrum bozuklukları ve depresyon ile ilişkilendirilmiştir.
Oksitosin seviyelerinin artırılmasının sosyal fobi, depresyon ve öfke sorunlarını tedavi etmeye yardımcı olabileceği öne sürülmüştür. Ancak, aynı zamanda kıskançlık, önyargı ve yalancılıkla da bağlantılıydı çünkü insanların ‘grup içi’ ve ‘grup dışı’ olmalarına neden oluyor.
Oksitosinin vücuttaki rolünü tam olarak anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Oksitosin, birkaç farklı durumda tedavi sağlamak için kullanılabilir. Kadınlar bazen kasılmaları başlatmak veya doğum sırasında onları güçlendirmek için bir oksitosin enjeksiyonu alır. Ayrıca hamileliği sonlandırmak veya düşük yapma işlemini tamamlamak için kullanılabilir.
Otizmi olan çocuklara bazen sosyal becerilerini geliştirmek ve tekrarlayan davranışlarda yardımcı olmak için oksitosin tedavisi uygulanır. Burun spreyi veya dil altında bir pastil olarak doktor, psikiyatrist veya çocuk doktoru tarafından yazılabilir. Bazı araştırmalar yardım edebileceğini gösteriyor, ancak herkes için işe yarayıp yaramadığını kanıtlamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç var.
Oksitosin ayrıca bir sprey olarak çevrimiçi olarak da sunulmaktadır ve insanların size ilgi duymasına neden olabileceği veya size daha fazla güvenebileceği iddia edilmektedir. Bununla birlikte, bu iddialar kanıtlanmamıştır ve çok fazla oksitosin kullanmanın insanları kızdırıp agresif hale getirmesi mümkündür.
Bazı çalışmalar, oksitosin seviyelerinin doğal olarak iyi hisleri artırarak doğal olarak yükseltilebileceğini göstermektedir – örneğin, bir hayvanı okşayarak, meditasyon yaparak, birisine sarılarak veya bir roller coaster veya skydiving gibi heyecan verici bir şey yaparak
Oksitosin sosyal davranış ve yara iyileşmesinde önemli rol oynamaktadır.
Oksitosinin bazı sitokinleri azaltarak inflamasyonu azalttığı düşünülmektedir . Dolayısıyla, olumlu sosyal etkileşimleri takiben oksitosinin artmış salınımı, yara iyileşmesini iyileştirme potansiyeline sahiptir .
Oksitosin, erkeklerdeki kadın cinsel ilgisi için önemlidir . Farelerde, dişi farelerde oksitosin (reseptör) eksikliği, östrojen döngüsünün cinsel açıdan kabul gören aşamasında özellikle erkek farelerde sosyal ilgi kaybına yol açar.
Sıçanlarda beyin omurilik sıvısına enjekte edilen oksitosin, spontan penis ereksiyonuna neden olur
Oksitosin, erkeğin erektil kapasitesini kolaylaştırarak ekstazi sağlar ve orgazm sırasında daha büyük miktarlarda salınır. Oksitosinin, aynı zamanda, erkeğin besleyici davranışını ve kadına karşı duyduğu sevgiyi teşvik ettiği iddia edilmektedir
Oksitosin, eşten memnuniyet hissi, kaygı azalması ve sakinlik ve güvenlik duygularını oluşturur .
Bazı durumlarda, oksitosin, kortizol gibi stres hormonlarının salınmasını dolaylı olarak inhibe eder ve bu gibi durumlarda vasopresinin bir antagonisti olarak düşünülebilir .
Kişilere oksitosin vermek güven ve cömertliği arttırır. İnsanlarda toplumsal ihanet korkusunu azaltır.
Duygusal olayların ifşa edilmesi, insanlara güven mesajını verir. Olumsuz bir olayı anlatırken, oksitosini alan insanlar daha duygusal ayrıntılar ve hikayeler paylaşırlar.
Oksitosin erkeklerdeki romantik cazibe ve bağlanmayı da arttırır ve tekeşli ilişkilerde sadakati artırmaya yardımcı olur .
Tamamlayıcı oksitosin, kötü deneyimlerin hatırasını azaltabilir ve sosyal bilgi için hafızayı artırabilir .
Örneğin, oksitosin verilen erkekler , insan yüzleri için , özellikle de mutlu yüzler için gelişmiş hafıza göstermektedir .
Hayvanlardaki bazı araştırmalara göre, oksitosin çeşitli bağımlılık yapan ilaçlara (opiatlar, kokain, alkol) tolerans gelişimini engeller ve geri çekilme semptomlarını azaltır.
Son yıllardaki kanıtlar, hipotalamustaki oksitosin nöronlarının, normal koşullar altında iştahı baskılamada önemli bir rol oynayabileceğini ve diğer hipotalamik nöronların bu oksitosin nöronlarının inhibisyonu yoluyla yemeyi tetikleyebileceğini göstermektedir.
Düşük Oksitosinli Hastalıklar
Cinsel:
Hormonlar: